Rozdzielność majątkowa a upadłość konsumencka
Zasadą jest, iż z dniem ogłoszenia upadłości małżonka będącego konsumentem i pozostającego w ustroju wspólności majątkowej, między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny, którego podział nie jest dopuszczalny, wchodzi do masy upadłości.
Ustanowić rozdzielność majątkową przed upadłością konsumencką można stosunkowo łatwo.
Wystarczy wizyta małżonków u notariusza.
Od momentu ustanowienia rozdzielności majątkowej musi upłynąć odpowiedni okres czasu, aby
odniosła ona skutek w upadłości konsumenckiej i żeby majątek wspólny nie wszedł do masy
upadłości.. W przeciwnym wypadku, syndyk będzie traktował ustanowioną rozdzielność tak, jakby jej
nigdy nie było i zajmie cały majątek wspólny. Małżonek upadłego, pod pewnymi warunkami, może
jednak podjąć obronę swoich praw i żądać uznania rozdzielności za skuteczną wobec masy upadłości,
nawet jeżeli nie upłynął wymagany okres czasu.
Jak zatem ustanowienie rozdzielności majątkowej przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką
(np. na skutek separacji, czy też zawarcia tzw. intercyzy) wpływa na majątek wspólny w upadłości?
Rozdzielność majątkowa przed upadłością konsumencką
Małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową przed złożeniem przez jednego z nich wniosku
o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Nie daje to jednak gwarancji, że majątek wspólny nie wejdzie
do masy upadłości.
Rozdzielność majątkowa – jak ją ustanowić?
Generalnym ustrojem małżeńskim w Polsce jest wspólność majątkowa. To znaczy, że jeżeli
małżonkowie przed ślubem nie spiszą intercyzy, w dniu ślubu powstanie między nimi wspólność
majątkowa małżeńska. Zniesienie wspólności majątkowej i ustanowienie rozdzielności majątkowej
jest możliwe poprzez:
- zawarcie po ślubie intercyzy;
- orzeczenie rozwodu;
- orzeczenie separacji;
- wystąpienie z pozwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej;
- ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków.
Intercyza a upadłość konsumencka
Ustanowienie rozdzielności majątkowej w drodze intercyzy (zawartej przed notariuszem) nie oznacza
automatycznie, że majątek wspólny nie wejdzie do masy upadłości. Jest ona bowiem skuteczna w
upadłości konsumenckiej tylko wtedy, gdy została zawarta co najmniej 2 lata przed dniem złożenia
wniosku o ogłoszenie upadłości.
Rozwód i separacja a upadłość konsumencka
Wspólność ustawowa ustaje także na skutek orzeczenia rozwodu czy separacji. Rozdzielność
majątkowa jest skuteczna w upadłości konsumenckiej, jeżeli rozwód lub separacja zostały orzeczone
przez Sąd przynajmniej 1 rok przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli wniosek o
upadłość konsumencką zostanie złożony później, majątek wspólny zostanie zajęty przez syndyka.
Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy pozew o rozwód lub separację został złożony co najmniej 2 lata
przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej a upadłość konsumencka
Z ważnych przyczyn każdy z małżonków może żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej przez
Sąd. Dzieje się tak na przykład, kiedy drugi małżonek odmawia spisania intercyzy, a jednocześnie
trwoni majątek wspólny. Należy jednak pamiętać, że tak jak w przypadku rozwodu, czy też separacji,
rozdzielność majątkowa jest skuteczna wobec masy upadłości tylko jeżeli powstała co najmniej na 1
rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, lub też pozew został wniesiony
co najmniej na 2 lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną
Ustanowić rozdzielność majątkową z datą wsteczną można jedynie przed Sądem. Sąd orzekając o
rozwodzie, separacji, czy też ustanowieniu rozdzielności majątkowej, może w wyjątkowych
przypadkach ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia
powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.
Ta zasada wyłączona jest jednak w postępowaniu upadłościowym – po ogłoszeniu upadłości nie
można ustanowić rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości.
Małżonkowie nie mogą więc liczyć na to, że po ogłoszeniu upadłości Sąd wyda wyrok, którym
orzeknie rozdzielność majątkową z datą wcześniejszą niż ogłoszenie upadłości, nawet jeżeli sprawę
wszczęto przed ogłoszeniem upadłości.
Prawa małżonka upadłego
Rozwiedziony małżonek upadłego lub małżonek upadłego, który posiadał z nim rozdzielność
majątkową przed ogłoszeniem upadłości, ale rozdzielność ta jest bezskuteczna wobec masy
upadłości, posiada zagwarantowane prawem środki obrony. Jeżeli małżonek ten wykaże, że:
w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia
upadłości drugiego małżonka (np. nie wiedział, że samodzielnie zaciągnął on duży kredyt), a także;
powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli;
– może żądać uznania rozdzielności za skuteczną w stosunku do masy upadłości. W takiej sytuacji
pomimo tego, że nie upłynęły określone prawem terminy od powstania rozdzielności, majątek
wspólny nie wejdzie do masy upadłości. Małżonek upadłego zachowa zatem ½ majątku wspólnego
dla siebie.
Pozew w tym zakresie wnosi do Sądu upadłościowego. Co ważne, Sąd może zabezpieczyć powództwo
przez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania mienia, które stanowiło majątek wspólny
małżonków. Daje to gwarancję, że syndyk nie dokona sprzedaży majątku wspólnego (np. mieszkania)
przed prawomocnym rozstrzygnięciem sprawy.
